Vừa qua trên mạng internet có xuất hiện bài viết của Văn Khoa (VK), một thương gia trong nước vừa đi du lịch Lạng Sơn và đặc biệt là Ải Nam Quan (ANQ). Bài viết của VK được mở đầu bằng những ưu tư về chuyện hiệp định biên giới Việt Trung trong đó chúng ta đã nhượng cho Trung Quốc (TQ) một phần đất - sau đó đã tả những điều mắt thấy tai nghe, và sau cùng đã kết luận rằng “đất nước chúng ta từ Ải Nam Quan đến tận mũi Cà Mâu.”

    Cũng có cái may mắn được đi du lịch ở vùng địa đầu Tổ Quốc này, tôi lại có một kết luận hoàn toàn trái ngược. Kết luận này lại càng chính xác nếu kết hợp với một vài hình ảnh, một vài sự kiện thời sự gần đây.

    Trước tiên tôi xin tóm tắt lại vài ý chính trong bài viết trên. Tác giả VK đi cùng một nữ hướng dẫn viên tên T. mà theo anh thì đây là một thiếu nữ có “phong cách của một hướng dẫn viên chuyên nghiệp và có thái độ bất khuất”. Tại biên giới Việt - Trung, VK đã nhìn thấy cột mốc ghi “0 km, HNQ” (Hữu Nghị Quan), đã thấy ANQ, một kiến trúc đồ sộ nằm bên kia biên giới. Đứng bên phía VN, ta không thể thấy được ANQ vì nó bị che khuất bởi tòa nhà Xuất Nhập Cảnh (XNC) TQ. Anh thở phào sung sướng khi thấy ANQ vẫn còn đấy. Rồi đến khi đem chuyện biên giới ra hỏi thì cô T. phá lên cười và xác định rằng “làm gì có chuyện đó (...) chiếc ải này có từ thời xưa lắm rồi, có lẽ nhà Hán và đó là biên giới. Còn cột mốc lùi lại phía dưới một tí, khoảng hơn 100m”.

    Đọc xong bài này tôi đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, nhất là sau khi tác giả VK kết luận như đinh đóng cột rằng chủ quyền đất nước không hề bị xúc phạm, và “đất nước chúng ta từ Ải Nam Quan đến tận mũi Cà Mâu”. Để dễ dàng trình bày, tôi vẽ khái quát ra đây bố trí của khu biên giới để ai chưa hề đến cũng dễ dàng nhìn ra.

    Hình vẽ này phản ánh 100% những gì tác giả VK nói và cũng chính xác là những gì tôi thấy. Không cần phải là một chuyên gia về địa lý, mọi người chúng ta đều thấy rằng ANQ nằm sâu trong lãnh thổ TQ ít nhất 200m, kể từ cột mốc 0km-HNQ - là đường biên giới chính thức.

    Trong bài viết tác giả VK có viết “Bao giờ cũng có khu đệm giữa hai Tòa nhà XNC (Xuất Nhập cảnh) của hai bên và biên giới là cột mốc số 0 nằm giữa hai Tồ nhà, trong khu đệm là hợp lý và giống với cái tơi thường thấy. Thường thường khoảng cách giữa hai Tồ nhà khoảng 200m. Cịn cái ải đĩ do Tàu làm, nĩ làm trên phần đất nĩ là chuyện của nĩ. Mình làm sao địi là của mình...”. Đọc đến đây, tôi thấy có gì không ổn trong lập luận của VK. Nếu cái ải đó do Tàu làm, thì không dại gì họ làm sâu trong đất của họ, mà sẽ xây trên đường biên giới hay nếu ăn gian một chút, thì xây lấn sang đất của nước ta. Đó là nguyên tắc “lấn đất giành dân” được thường được áp dụng ngày xưa. Do đó, ải Nam Quan chỉ có thể nằm ngang trên đường biên giới giữa hai nước hay nằm trên lãnh thổ nước ta, chứ không thể nằm trên đất Tàu.

    Trong quyển “Phương Đình Địa Dư Chí” của Nguyễn văn Siêu (bản dịch Ngô Mạnh Nghinh, Tự Do xuất bản, Sài Gòn, 1960) đã từng viết : “Cửa hay ải Nam-Quan, đời Hậu-Lê trở về trước gọi là cửa Pha-Lũy (hay Pha Đữ), ở về phía bắc châu Văn-Uyên, trấn Lạng-Sơn. Từ châu Bằng-Tường (tỉnh Quảng-Tây) bên Trung-quốc muốn vào nước An-Nam phải qua cửa quan này”. Điều đó cho thấy ải Nam Quan rõ ràng là nằm trên đường biên giới và ngày nay nó đã nằm sâu trong lãnh thổ Trung Quốc.

    Điều ngạc nhiên khác khi đọc bài này là lập luận bất nhất của hai nhân vật trong bài phóng sự. Cô hướng dẫn thì lúc đầu khẳng định rằng không có chuyện “Ải Nam Quan đã lùi sâu vào biên giới Trung Quốc”, nhưng sau đó lại “em muốn giá như mình lấn thêm đến tận chân ải”, còn tác giả VK thì bắt đầu ngờ vực nhưng sau khi mục kích được ANQ vẫn còn sờ sờ ra đó thì kết luận rằng lãnh thổ mình vẫn còn toàn vẹn (cho dù ANQ nằm trong lãnh thổ TQ).

    Với tâm tư của một người cũng đang bị dày xé bởi chuyện mất đất và sau khi so sánh, kết hợp với những gì mắt thấy tai nghe thì tôi nghĩ rằng bài viết này được tung lên internet với dụng ý tạo một mối hoài nghi trong dư luận, đặc biệt là đồng bào hải ngoại, đang trăn trở về hiệp định này nhưng không có điều kiện quan sát tận nơi. Ngoài những nghi vấn tôi vừa trình bày ở trên, còn nhiều chi tiết khác cần được nói đến :

    1) Cá nhân tôi đã không đến được biên giới dễ dàng như tác giả VK trình bày. Công an biên phòng VN đòi phải xuất trình giấy giới thiệu của cơ quan, và phải nhờ vào một sự may mắn tình cờ tôi mới có cơ hội đến rờ vào cột mốc 0km-HNQ. Sang bên kia để chụp hình ANQ phải có hộ chiếu và thị thực nhập cảnh. Tôi có để ý chung quanh phần lớn là xe ca du lịch mang biển số xanh (biển số ưu tiên), chứ không phải ai muốn sang cũng được. Mặt khác, khách tham quan được chụp hình nhưng cấm quay phim.

    2) Trong khi cùng bà con đứng ngóng sang bên kia, một phụ nữ đi tham quan đã nói với lính biên phòng VN : “tôi nghĩ là biên giới mình phải đằng sau cái tòa nhà kia”, vừa nói người này vừa chỉ tay về phía tòa nhà XNC TQ. Điều đó cho thấy có nhiều người thất vọng vì không thấy được di tích lịch sử này và đã tỏ vẻ bất bình công khai. Chung quanh tôi lúc ấy lố nhố khoảng 50 người, ai nấy đều có vẻ tần ngần nhìn sang phía bên kia biên giới. Hôm ấy lính biên phòng VN đã trả lời một phụ nữ về di tích Ải Nam Quan là : “đấy chỉ là những bịa đặt của các ông nhà văn”.

    3) Một chi tiết cũng tạo nên vài thắc mắc : nhân vật T. là một hướng dẫn viên chuyên nghiệp mà không tin chuyện Nàng Tô Thị bị hư hại. Trong bài phóng sự, nhân vật này đã mỉa mai báo Tuổi Trẻ đưa tin vịt : “Thế anh tin là chuyện đĩ cĩ thật à. Anh cứ nhìn dãy núi vơi trùng điệp này, bao nhiêu là đá vơi tại sao lại cĩ chuyện phải leo lên núi cao đập cái biểu tượng Vọng Phu đem xuống nung vơi.”. Tượng Nàng Tô Thị cũng như Hòn Vọng Phu ở Khánh Hòa, Hòn Phụ Tử ở Hà Tiên, Hòn Con Cóc trong vịnh Hạ Long... là những thắng cảnh thiên nhiên được lồng vào một truyền thuyết. Hòn Vọng Phu chỉ đơn thuần là vài tảng đá chồng lên nhau nhìn xa như mẹ bồng con, Hòn Phụ Tử là hai cột đá lớn nhỏ mọc lên giữa biển. Nàng Tô Thị ngày xưa có lẽ cũng thế nhưng ngày nay đã trở nên một pho tượng hẳn hoi có đủ “mắt mũi miệng mồm”, chẳng qua là vì đã bị sụp lở do dân lấy đá vôi và được phục chế lại. Chuyện này cả xứ Lạng Sơn ai cũng biết, cô T. . là một hướng dẫn viên chuyên nghiệp lẽ nào lại không biết? Điều này cho tôi một nghi vấn là tác giả VK muốn dựa vào đấy để nhắc nhở bà con đừng tin vào những tin không do nhà nước quản lý (mặc dù chẳng có tờ báo nào vượt qua vòng kiểm soát của nhà nước cả).

    4) Tuy nhiên những chỉ dấu “do nhà nước kiểm soát” lại dấy lên trong tôi những nghi vấn về vụ biên giới còn to hơn : trong suốt tháng 12/2001, nhà nước đã cho truyền hình các cuộc hội thảo Quốc hội kỳ họp thứ 10, người dân đã chứng kiến việc các đại biểu chất vấn về Hiệp định thương mại Việt Mỹ trước khi phê chuẩn, báo chí cũng viết nhiều bài bình luận về vụ này, nhưng tuyệt nhiên mọi nơi đều lặng thinh về Hiệp định biên giới Việt Trung, chỉ nghe nói có bàn bạc gì đó, rồi người ta cử hành lễ cắm cột mốc đầu tiên ngày 27/12 tại Móng Cái, rồi sau đó Chủ tịch nhà nước TQ Giang Trạch Dân khen “hảo, hảo”, bà phát ngôn viên nước mình nói “có lợi “, nhưng chẳng ai biết mặt mũi cái hiệp định này “hảo” ở chỗ nào? Rồi sau cùng cái ông Thứ trưởng Lê Công Phụng nhà mình, lo việc thương thảo đã phán một câu làm xanh mặt người nghe “có những nơi mình có lợi và có những nơi TQ có lợi”. Con lạy mấy ông, những nơi mình có lợi ở đâu con không biết nhưng làm ơn chỉ giùm những nơi TQ có lợi để bà con biết, vì cũng chính mấy ông dạy rằng “bảo vệ tổ quốc là nghĩa vụ của mọi công dân”.

    Tóm lại, theo thiển ý của tôi, bài viết của VK chỉ có mục đích tạo ra một nghi vấn trong lòng đồng bào đang ưu tư về chủ quyền lãnh thổ, làm lá chắn cho nhà nước trước những tấn công của họ. Bài viết này mở đầu bằng những sự kiện chính xác về địa lý, về lo lắng cho phần đất Tổ Tiên, về sự bất khuất của người hướng dẫn viên, nhưng sau đó tác giả dẫn người đọc đi lòng vòng qua các lý luận về biên giới, các câu tranh luận không đầu đuôi, y như dẫn họ vào mê cung để cuối cùng bất chợt chỉ cửa ra : Đất nước chúng ta vẫn từ Ải Nam Quan đến tận mũi Cà Mâu. Y như một phép mầu.

    Để đả kích một điều gì đó, người ta thường nêu lên những phi lý của điều này, nhưng khi không đủ chứng cớ để phản bác, người ta có thể đưa ra hoặc tạo ra những nghi vấn để giảm bớt tác động của nó. Đây là biện pháp chữa cháy tạm thời khi không còn cách nào khác, vì quả thực không có cái thúng nào đủ lớn để úp nổi con voi khổng lồ kia.

    Riêng tôi, kém hiểu biết về địa lý, về công pháp, về địa hình địa tạng... tôi chỉ có một câu hỏi trực tiếp với tác giả VK : tác giả làm ơn xác định rõ là cái ANQ nằm sau tòa nhà XNC TQ và cách cột mốc biên giới hơn 200 mét là của ai? của ta hay TQ? Nếu của TQ thì Đất nước chúng ta vẫn từ Ải Nam Quan đến tận mũi Cà Mâu rõ ràng là sai và phải tiến hành sửa sách giáo khoa. Còn nếu của ta thì làm ơn đục bỏ cái tòa nhà XNC mới toanh có ghi chữ “Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc” kia để cho nhân dân được tự do đến tham quan và chiêm ngưỡng một dấu tích dựng nước và giữ nước của cha ông.