| |
Từng nghe:
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
quân điếu phạt trước lo trừ bạo;
như nước Đại Việt ta từ trước,
vốn xưng nền văn hiến đă lâu,
nước non bờ cơi đă chia,
phong tục Bắc Nam cũng khác;
từ Triệu, Lê, Lư, Trần
bao đời dựng nước;
cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên
mỗi bên hùng cứ một phương;
tuy mạnh yếu có lúc khác nhau,
song hào kiệt thời nào cũng có.
Cho nên:
Lưu Cung tham công nên thất bại;
Triệu Tiết chí lớn phải vong thân;
Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mă
Việc xưa xem xét.
Chứng cứ c̣n ghi.
Vưà rồi:
Nhân ho. Hồ chính sự phiền hà
Để trong nước ḷng dân oán hận
Quân cuồng Minh thừa cơ gây loạn
Bọn gian tà c̣n bán nước cầu vinh
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai va.
Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế
Gây thù kết oán trải mấy mươi năm
Bại nhân nghĩa nát cả đất trời.
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi.
Người bị ép xuống biển ḍng lưng ṃ ngọc,
ngán thay cá mập thuồng luồng.
Kẻ bị đem vào núi đăi cát t́m vàng,
khốn nỗi rừng sâu nước độc.
Vét sản vật, bắt ḍ chim sả, chốn chốn lưới chăng,
Nhiễu nhân dân, bắt bẫy hươu đen, nơi nơi cạm đặt.
Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ,
Nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng.
Thằng há miệng, đứa nhe răng,
máu mỡ bấy no nê chưa chán,
Nay xây nhà, mai đắp đất,
chân tay nào phục dịch cho vừa ?
Nặng nề những nỗi phu phen
Tan tác cả nghề canh cửi.
Độc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội,
Dơ bẩn thay, nước Đông Hải không rửa sạch mùi !
Ta đây:
Núi Lam sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dă nương ḿnh
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống
Đau ḷng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời
Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối.
Quên ăn v́ giận, sách lược thao suy xét đă tinh,
Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ.
Những trằn trọc trong cơn mộng mị,
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi
Vừa khi cờ nghĩa dấy lên,
Chính lúc quân thù đang mạnh.
Lại ngặt v́:
Tuấn kiệt như sao buổi sớm,
Nhân tài như lá mùa thu,
Việc bôn tẩu thiếu kẻ đỡ đần,
Nơi duy ác hiếm người bàn bạc,
Tấm ḷng cứu nước, vẫn đăm đăm muốn tiến về đông,
Cỗ xe cầu hiền, thường chăm chắm c̣n dành phía tả.
Thế mà:
Trông người, người càng vắng bóng,
mịt mù như nh́n chốn bể khơi.
Tự ta, ta phải dốc ḷng,
vội vă hơn cứu người chết đói.
Phần v́ giận quân thù ngang dọc,
Phần v́ lo vận nước khó khăn,
Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần,
Lúc Khôi huyện quân không một đội.
Trời thử ḷng trao cho mệnh lớn
Ta gắng trí khắc phục gian nan.
Nhân dân bốn cỏi một nhà,
dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới
Tướng sĩ một ḷng phụ tử,
ḥa nước sông chén rượu ngọt ngào.
Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh,
Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều.
Trọn hay:
Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,
Lấy chí nhân để thay cường bạo.
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.
Sĩ khí đă hăng
Quân Thanh càng mạnh.
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi đà mất vía,
Lư An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân.
Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại,
Tuyển binh tiến đánh, Đông Đô đất cũ thu về.
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm
Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.
Phúc tâm quân giặc: Trần Hiệp đă phải bêu đầu
Mọt gian kẻ thù: Lư Lượng cũng đành bỏ mạng.
Vương Thông gỡ thế nguy, mà đám lửa cháy lại càng cháy
Mă Anh cứu trận đánh mà quân ta hăng lại càng hăng.
Bó tay để đợi bại vong,
giặc đă trí cùng lực kiệt,
Chẳng đánh mà người chịu khuất,
ta đây mưu phạt tâm công.
Tưởng chúng biết lẽ ăn năn nên đă thay ḷng đổi da.
Ngờ đâu vẫn đương mưu tính lại c̣n chuốc tội gây oan.
Giữ ư kiến một người, gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác,
Tham công danh một lúc, để cười cho tất cả thế gian.
Bởi thế:
Thằng nhăi con Tuyên Đức động binh không ngừng
Đồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy
Đinh mùi tháng chín,
Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại
Năm ấy tháng mười,
Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang.
Ta trước đă điều binh thủ hiểm, chặt mũi tiên phong
Sau lại sai tuơớng chẹn đường tuyệt nguồn lương thực
Ngày mười tháng tám, trận Chi Lăng Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mă Yên Liễu Thăng cụt đầu
Ngày hăm lăm bá tước Luơơng Minh đại bại tử vong
Ngày hăm tám thượng thư Lư Khánh cùng kế tự vẫn.
Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc
Sĩ tốt kén người hùng hô?
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Gươm mài đá, đá núi cũng ṃn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Đánh một trận, sạch không ḱnh ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông.
Cơn gió to trút sạch lá khô,
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ
Đô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội,
Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng.
Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường
Xương Giang, B́nh Than, máu trôi đỏ nước
Ghê gớm thay ! Sắc phong vân phải đổi,
Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ
Bị ta chặn ơ? Lê Hoa,
quân Vân Nam nghi ngờ khiếp vía mà vỡ mật !
Nghe Thăng thua ơ? Cần Trạm,
quân Mộc Thạnh xéo lên nhau chạy để thoát thân.
Suối Lănh Câu, máu chảy thành sông,
nước sông nghẹn ngào tiếng khóc
Thành Đan Xá, thây chất thành núi,
cỏ nội đầm đ́a máu đen.
Cứu binh hai đạo tan tành, quay gót chẳng kịp,
Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng
Tướng giặc bị cầm tù,
như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng
Thần Vũ chẳng giết hại,
thể ḷng trời ta mở đường hiếu sinh
Mă Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền,
ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc,
Vương Thông, Mă Anh, phát cho vài ngh́n cỗ ngựa,
về đến nước mà vẫn tim đập chân run.
Họ đă tham sống sợ chết mà ḥa hiếu thực ḷng
Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức.
Chẳng những mưu kế ḱ diệu
Cũng là chưa thấy xưa nay
Xă tắc từ đây vững bền
Giang Sơn từ đây đổi mới
Càn khôn bĩ rồi lại thái
Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn năm vết nhục nhă sạch làu
Muôn thuở nền thái b́nh vững chắc
Âu cũng nhờ trời đất tổ tông
linh thiêng đă lặng thầm phù trợ;
Than ôi !
Một cỗ nhung y chiến thắng,
nên công oanh liệt ngàn năm
Bốn phương biển cả thanh b́nh,
ban chiếu duy tân khắp chốn
Xa gần bá cáo,
Ai nấy đều hay .
|
Lư Thường Kiệt