Từ Công-Ước Bắc-Kinh 1887 đến Hiệp-Định

Phân-Định Vịnh Bắc-Bộ 2000 : Non Nước Ngậm-Ngùi.

1/ Khái-niệm về « quyền chủ-quyền - droit de propriété » trên biển, tức hải-giới của quốc-gia (nation) Việt-Nam không biết đã xuất-hiện vào thời-kỳ nào, nhưng theo quan-điểm lịch-sử, nhiều học-giả trên thế-giới đã công-nhận sự hiện-hữu một « titre propriétaire », một văn-kiện chứng-nhận quyền chủ-quyền trên biển cả của dân-tộc Việt-Nam, được phân-định rạch-ròi theo lối Tây-Phương ở vùng Vịnh Bắc-Việt bắt đầu từ năm 1887.
Việt-Nam là một nước ở phía Đông-Nam Châu-Á, là một « bao-lơn » nhìn ra Thái-Bình-Dương. Bờ biển Việt-Nam dài khoảng 2500 cây số, trải từ vĩ-tuyến 8° 30’ đến vĩ-tuyến 23° 16’  Bắc. Phía Đông-Bắc là vịnh Bắc-Bộ, phía Đông nhìn ra Biển-Đông (Trung-Hoa gọi là Nam-Hải, thế-giới gọi là biển Nam Trung-Hoa, thuộc Thái-Bình-Dương) và phía Tây-Nam thì giáp vịnh Xiêm-La.
Theo GS Charles Fourniau[i], trước năm 1887, Việt-Nam và các nước chung-quanh, kể cả Trung-Hoa, đã không có một khái niệm về « quyền chủ-quyền » trên biển. Ông cho rằng : « từ khoảng cuối thế-kỷ thứ 5 đã có nhiều thương-thuyền đi dọc bờ biển của nước Chàm, biển Đông vì thế đã có nhiều thuyền-bè qua lại. Nhưng nếu đi tìm trong sử-liệu của Chàm, của những thương-buôn Trung-Hoa, của Việt-Nam hay của thương-buôn các nước Tây-Phương, từ thế-kỷ thứ 18, thì dường như đã không ghi lại một chi-tiết nào liên-quan đến khái-niệm chủ-quyền về biển ở Biển-Đông. Người ta cũng không tìm thấy qua các bản-đồ của Ả-Rập, Bồ-Đào-Nha hay Hòa-Lan hay trong những nhật-ký hải-hành, bất-kỳ một hình-thức công-bố về chủ-quyền của một nước nào về Biển Đông, là vùng biển bao-bọc nơi đây. Nếu việc công-bố chủ-quyền vùng biển này đã có thể xãy ra thì trong các quyển nhật-ký hải-trình của các tàu-bè qua lại nơi đây & đã không thể không ghi lại, đặc-biệt tại vùng cận bờ của Chàm và Việt-Nam, bởi vì cho đến cuối thế-kỷ thứ 17, tất cả tàu-bè đi từ Poulo Condor cho đến Quảng-Đông (Canton) đều theo chung một hải-trình: đi dọc theo bờ biển của hai nước nầy cho đến khoảng vĩ-tuyến thứ 15, mà không bao giờ mạo-hiểm ra ngoài khơi, vì họ biết rằng cách bờ khoảng 200 dặm có một vùng  rộng lớn đầy đá ngầm nguy-hiểm.
Việc nầy cho thấy rằng từ thời-kỳ xa-xưa cho đến góc tư cuối của thế-kỷ thứ 19, giới-hạn lãnh-thổ của các xứ trong vùng tiếp-giáp vùng cực Tây của Biển-Đông, thì có lẽ ngừng lại ở đường cận-duyên dọc theo bờ biển hay cận các hải-đảo ».
Nhưng, GS Fourniau cũng ghi-nhận : « cuối thế-kỷ thứ 18, người ta thấy rằng triều-đình Việt-Nam đã phản-đối việc nhiều nhóm thuyền-bè của Trung-Hoa cặp bến ở các vùng bờ biển Việt-Nam, thí-dụ như vào năm 1832 vua Minh-Mạng đã từ-chối sự đề-nghị của chính-quyền Quảng-Đ ông cho phép chiến-thuyền của Trung-Hoa vào dẹp bọn cướp biển Tàu đóng sào-huyệt trên các vùng biển Việt-Nam và vào năm 1833 nhà vua cũng ra lệnh cho một nhóm thuyền đánh cá Trung-Hoa phải rời khỏi vùng Vân-Đồng. Một số các tác-giả vì thế cho rằng những nhà cầm-quyền thời đó đã có một khái-niệm rõ-rệt về một hải-giới.
Nhưng cho dầu thế nào, quan-niệm hiện nay của Việt-Nam về một biên-giới trên biển chỉ có nguồn-gốc mới đây, bắt đầu từ thời-kỳ Pháp-thuộc, nguyên-thủy du-nhập từ nước ngoài, vì nó bắt nguồn từ tập-quán luật-lệ của Tây-Phương. »
Nhưng thực sự có phải vì tiếp-xúc với phương Tây mà Việt-Nam mới có một khái-niệm về hải-giới, hay là dân ta đã có sẵn một quan-niệm cá-biệt Việt-Tộc, như chi-tiết xãy ra năm 1883, chưa được các sử-gia đào sâu vì thiếu sử-liệu ? Riêng về người Trung-Hoa thì hầu hết học-giả trên thế-giới đều công-nhận dân-tộc Hoa là một dân-tộc nông-nghiệp, hướng vô « lục-địa »[ii] và không có « văn-hóa » về biển. Trong khi đó dân-tộc Việt-Nam, với truyền-thuyết xâm hình giao-long trên người để lặn dưới sông, dưới biển; hay là những trận đánh với quân xâm-lăng Trung-Hoa, những trận quyết-định đều là những trận thủy-chiến. Việc nầy cho ta một kết-luận tạm-thời rằng dân-tộc Việt đã có một thói quen xa xưa sống cận-kề với sóng nước.
Nhưng tóm lại, cho dầu phát-sinh vào thời nào, thì vào năm 1887 Việt-Nam đã tiếp-thu một quan-niệm Tây-Phương rạch-ròi về hải-phận trong Vịnh Bắc-Việt. Đó là hiệu-quả của Công-Ước 1887.
 
Công-ước phân-định biên-giới giữa Trung-Hoa và Tonkin (Bắc-Việt) ký ngày 26 tháng 6 năm 1887 mà mọi người thường gọi là công-ước Constans hay công-ước Bắc-Kinh, thực-tế là biên-bản bế-mạc của công-trình phân-định biên-giới[iii] trên đất liền. Biên-bản nầy nhằm mục-tiêu giải-quyết những bế-tắt mà hai Ủy-Ban Pháp và Thanh phụ-trách phân-định biên-giới đã không thể giải-quyết được trên thực-địa. Những bế-tắt đem lại từ việc hai bên đều giữ nguyên ý-kiến của mình về số-phận của một số vùng đất cận biên-giới[iv]. Tuy-nhiên, ngoài việc giải-tN 87;a bế-tắt ở những vùng tranh-chấp và công-nhận những biên-bản phân-định biên-giới cùng bản-đồ đính-kèm do hai Ủy-Ban Phân-Định ký-kết, biên-bản nầy (hay Công-Ước) còn xác-định một đường “biên-giới”, là kinh-tuyến 105° 43’, ở vùng “cực-đông của Tonkin”. Đoạn văn liên-hệ nầy nguyên-văn như sau:
 
“1° Les procès-verbaux et les cartes y annexées qui ont été dressés et signés par les commissaires français et chinois sont et demeurent approuvés ;
 
2° Les points sur lesquels l’accord n’avait pu se faire entre les deux Commissions et les rectifications visées par le 2e paragraphe de l’article 3 du Traité du 9 juin 1885 sont réglés ainsi qu’il suit :
Au Kouang-tong, il est entendu que les points contestés qui sont situés à l’est et au nord-est de Monkaï, au delà de la frontière telle qu’elle a été fixée par la Commission de la délimitation, sont attribués à la Chine. Les îles qui sont à l’est du méridien de Paris 105° 43’ de longitude est, c’est-à dire de la ligne nord-sud passant par la pointe orientale de l’île de Tch’a-Kou ou Ouan-chan (Tra-Co) et formant la frontière, sont également attribués à la Chine. Les îles Go-tho et les autres îles qui sont à l’ouest de ce méridien appartiennent à l’Annam.”[v].....
 
Tạm dịch:
“1° Các biên-bản và các bản-đồ kèm theo đã được các Ủy-Ban Pháp-Trung thiết-lập và ký tên  thì được công-nhận ;
2° Các điểm mà tại đó hai Ủy-Ban đã không thể giải-quyết và những sửa đổi chiếu theo phần 2, điều 3, của Công-Ước 9 tháng 6 năm 1887, thì được giải-quyết như sau :
Tại Quảng-Đông, hai bên thỏa-thuận rằng những điểm tranh-chấp ở về phía Đông và phía Đông-Bắc Móng-Cái, những điểm nầy ở phía bên kia của đường biên-giới đã được ủy-ban phân-định xác-định, thì chúng được giao cho Trung-Hoa. Những hòn đảo ở về phía Đông của đường kinh-tuyến Paris 105° 43’ kinh-độ Đông, có nghĩa là đường thẳng Bắc-Nam đi qua đông-điểm của đảo Tch’a-Kou hay Ouan-Chan (Trà-Cổ) và tạo thành đường biên-giới, cũng được giao cho Trung-Hoa. Các đảo Go-Tho và những đảo khác ở về phía Tây của đường kinh-tuyến nầy thì giao cho An-Nam.” .....
 
Bản-đồ[vi] xác-định chủ-quyền các đảo và phân-chia lãnh-hải trong vịnh Tonkin (Bắc-Việt) đính-kèm công-ước:

(Hình 1)

Ghi-chú trên bản-đồ :
góc trái : signé : Constans – Cachet de la Légation de France à Pékin. Tạm dịch : Ký tên Constans – Con dấu của Phái-Đoàn Pháp tại Bắc-Kinh.
ở giữa : Le méridien de Paris 105° 43’ qui passe par la pointe orientale de l’ile Tra-Co, forme la frontière à partir du point où s’est arrêté le traité de la convention. Tạm dịch : Đường kinh-tuyến Paris 105 độ 43 phút đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ, làm thành đường biên-giới bắt đầu tại điểm mà điều-ước của Công-Ước chấm dứt.
góc phải : Carte à l’extrémité orientale de la frontière Sino-annamite  telle qu’elle est figurée sur la carte qui accompagne à Procès-verbal signé à Péking, le 26 Juin 1887 – (voir l’extrait ci-joint de ce procès-verbal) – Signature et cachet du Plénipotentiaire Chinois. Tạm dịch : Bản-đồ phần cực-đông của biên-giới Việt-Trung sao y bản-đồ đính-kèm biên-bản được ký tại Bắc-Kinh ngày 26 tháng 6 năm 1887 (xem bản sao biên-bản kèm theo đây)- Chữ ký và con dấu của Tổng-Lý Nha-Môn Trung-Hoa.
 
Nghiên-cứu nội-dung công-ước và xem-xét bản-đồ đính kèm, ta thấy đường vạch Bắc-Nam, đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ, tức là đường kinh-tuyến 105° 43’ – kinh-độ Đông Paris - vừa là đường phân-chia các đảo, vừa là đường “biên-giới” trên biển, từ nay ta gọi là “đường đỏ”. Tuy nhiên,  đường vạch Bắc-Nam, tức đường đ&# 7887; đã không được xác-định một cách chính-xác. Thật vậy, đường nầy không có điểm bắt đầu cũng như không có điểm chấm dứt. Nó được xác-định như một đường thẳng đi qua một điểm cho trước, đó là đông-điểm (điểm ở phía cực đông) của đảo Trà-Cổ. Việc áp-dụng công-ước nầy gặp một số khó-khăn vì có vài vấn-đề chưa được sáng tỏ. Đường đỏ có hiệu-lực từ đâu đến đâu, vì “đường kinh-tuyến” có chiều dài từ Bắc-Cực cho đến Nam-Cực và ý-nghĩa của danh-từ “biên-gi̕ 9;i” trong câu “đường kinh-tuyến tạo thành đường biên-giới” phải được hiểu như thế nào?
 
2/ Ý-nghĩa của “đường đỏ”:
Nhiều học-giả trên thế-giới đã có nhiều quan-niệm đối-nghịch nhau về ý-nghĩa của đường đỏ. Trên căn-bản lịch-sử, xin trích dẫn 2 ý-kiến:
 
Quan-điểm của ông Charles Fourniau[vii] :
« La convention de la délimitation de la frontière signée le 26 juin 1887 acceptait donc l’abandon d’une partie des territoires où un litige subsistait entre les deux commissions : les deux principaux étaient  l’un sur la frontière du Yunnan, le canton de Tu-Long, tout entier territoire de l’Empire annamite et donc les trois quarts environ, soit 750 Km², étaient laissés à la Chine, et l’autre, à l’extrémité Est de la frontière du Guangdong, le cap Packlung et « enclave annamite ». Or, cette dernière concession était doublement importante : elle enlevait un territoire au Vietnam  et elle déterminait la fixation de la frontière maritime, et l’appartenance des iles côtières : « Les iles qui sont à l’Est du méridien de Paris à 105° 43’ de longitude Est, c’est-à-dire la ligne Nord-Sud passant par la pointe orientale de l’Ile de Tcha Kou (Trà-Cổ) et formant la frontière sont attribuées à la Chine... ». Dès lors aucun autre accord ne devait être conclu au sujet de la frontière maritime entre la Chine et la France. »
Tạm dịch : « Công-Ước phân-định biên-giới ký-kết ngày 26 tháng 6 năm 1887 chấp-nhận như vậy sự bỏ rơi một phần đất tại đó đã có sự tranh-chấp giữa hai Ủy-Ban, hai vùng chính đó là : một ở trên vùng biên-giới Vân-Nam, tổng Tụ-Long, toàn vùng thuộc Vương-Quốc An-Nam mà khoảng ba phần tư của nó (750 Km²) bị nhượng cho Trung-Hoa, và thứ hai, ở phía cực Đông của biên-giới Quảng-Đông, mũi Bạch-Long và « vùng đất của An-Nam ở trên đất Trung-Hoa ». Nhưng sự việc nhượng-bộ sau có tầm quan-trọng bội-phần : lấy đi một phần lãnh-thổ của Việt-Nam và xác-định đường biên-giới trên biển đồng-thời chủ-quyền của các đảo ven bờ : « Các đảo ở về phía Đông của đường kinh-tuyến Đông 105 độ 43 phút Paris, có nghĩa là đường thẳng Bắc-Nam đi ngang qua đông-điểm của đào Trà-Cổ và tạo thành đường biên-giới thì chúng thuộc về Trung-Hoa... ». Từ đó không một thỏa-ước nào khác phải  ký-kết về vấn-đề biên-giới trên biển giữa Trung-Hoa và Pháp. »
 
Quan-điểm của ông Pierre-Bernard Lafont[viii] :
« Dès leur implantation au Viet-Nam, les Français eurent le souci de délimiter la frontière maritime entre leur nouveau domaine et la Chine. Car le Golfe du Tonkin, parsemé de multiples iles, servait de réfuge à des pirates, qui non seulement attaquaient et pillaient les navires de commerce en haute mer, mais qui menaient aussis des incursions dévastatrices sur le littoral. Aussi, désireuse d’éloigner des côtes de son nouveau territoire ces hors-la-loi dont le pullulement était favorisé par les desordres qui, à l’époque, ébranlaient la Chine, la France voulut que soit rapidement précisée la limite des eaux vietnamiennes et chinoise dans ce golfe. Cette question fut donc incluse dans les négociations frontalières franco-chinoises qui aboutirent le 26 juin 1887 à la signature d’une convention, connue sous le nom de convention Constans, qui précise dans son article 2, que le méridien 105° 45’ de longitude Est par rapport au méridien de Paris – c’est-à-dire le méridien 108° 03’ 18’’ de longitude Est par rapport à celui de Greenwich – constitue la frontière entre des deux pays dans le Golf du Tonkin. »
 
Tạm dịch : « Vừa khi chiếm được Việt-Nam thì người Pháp đã lo đến việc phân-định lãnh-hải giữa vùng đất mới nầy của họ với nước Trung-Hoa. Bởi vì ở trong Vịnh Bắc-Việt rãi-rác có nhiều đảo làm sào-huyệt cho quân cướp, bọn nầy không những tấn-công cướp bóc các thương-thuyền ở ngoài biển khơi, mà còn mở ra những cuộc càn-quét, tàn-phá vùng đất ở cận biển. Nước Pháp mong muốn vùng đất mới của họ tránh xa bọn cướp nầy mà sự đông-đảo của chúng đến từ sự hỗn-loạn, mà thời đó đã làm điên-đảo nước Trung-Hoa ; cho nên họ muốn rằng đường giới-hạn lãnh-hải giữa Việt-Nam và Trung-Hoa trong vùng vịnh nầy nhanh-chóng được xác-định. Vấn-đề nầy đã được nhập vào với sự thương-thuyết về biên-giới giữa Pháp và Trung-Hoa, để đưa đến việc ký kết vào ngày 26 tháng 6 năm 1887 một Công-Ước, được biết dưới tên công-Ước Constans mà điều 2 của công-Ước nầy ghi rằng đường kinh-tuyến Đông 105 độ 45 phút Paris, tương-ứ ;ng với đường kinh-tuyến Đông 108 độ 03 phút 18 giây Greenwich, là đường biên-giới giữa hai nước trong Vịnh Bắc-Bộ. »
 
« Đường đỏ » theo hai học-giả nầy là « Đường biên-giới trong vịnh Bắc-Việt ». Hiệu-lực của “đường đỏ”, cả hai hàm-ý chỉ giới-hạn trong trong vịnh Bắc-Việt và nó có giá-trị như đường biên-giới trên đất liền.
Điều nầy dễ-dàng được chấp-nhận vì Công-Ước phân-định biên-giới giữa tỉnh Quảng-Đông thuộc Trung-Hoa và Tonkin (Bắc-Việt). Hiệu-lực “đường đỏ” vì thế chỉ giới-hạn ở hai vùng Tonkin và Quảng-Đông. Điểm bắt đầu và điểm chấm dứt của nó vì thế phải ở trong vùng biển có tên là Vịnh Bắc-Việt (Golf du Tonkin).
 
3/ Ý-nghĩa “đường đỏ” theo quan-niệm Trung-Hoa:
Ý-kiến của Trung-Hoa đưa ra nhằm để tranh-dành quần-đảo Hoàng-Sa của Việt-Nam. Chính-phủ Trung-Hoa suy-diễn tùy-tiện về đường đỏ, kéo dài đường nầy từ Trúc-Sơn (điểm bắt đầu biên-giới Quảng-Đông và Tonkin, đoạn Trúc-Sơn đến ải Chí-Mã)[ix] xuống phía Nam, rời khỏi Vịnh Bắc-Việt, lên bờ, cắt ngang lên cả đất liền thuộc Trung-Bộ Việt-Nam, làm cho quần-đảo Hoàng-Sa  ở về phía Đông của đường đỏ nầy. Họ  kết-luận, theo Công-Ước 1887, quần-đảo nầy thuộc về chủ-quyền của Trung-Hoa.
Công-hàm ngoại-giao ngày 29 tháng 9 năm 1932[x] nguyên-văn đoạn có  liên-hệ đến công-ước 1887 và Vịnh Bắc-Việt:
 
“Légation de la République Chinoise.
29 Septembre 1932.
La Légation de la République Chinoise en France, d’ordre de son Gouvernement, a l’honneur de transmettre la réponse de ce dernier à la Note que le Ministère des Affaires Etrangères a bien voulu lui adresser le 4 Janvier 1932 au sujet de l’Archipel des Iles Paracels.
 
Les Iles Si-Chao-Tchuin-Tao désignées aussi sous le nom de Tsi-Tcheou-Yang appelées en langue étrangère Iles Paracels, et au Nord-Est desquelles sont les Iles Ton-Chao, se trouvent dans la mer territoriale de la Province du Kouang-Tong (South China Sea); elles forment un des groupes de l’ensemble des Iles de la Mer de Chine du Sud qui font partie intégrante de la mer territoriale de la Province du Kouang-Tong.
 

D’Après les Rapports établis en l’An XVII de la République Chinoise (1926) au sujet des Si-Chao-Tchuin-Tao (Paracels), rédigés par Mr. Shen-Pung-Fei, Président de la Commission d’enquête sur ces Iles, et les dossiers concernant également ces Iles établis par le Bureau de l’Industrie de la Province Kouang-Tong, ces Iles s’étendent du 110° 13 au 112° 47 de longitude Est; grandes et petites, elle sont au nombre de plus d’une vingtaine, la plupart d’entre elles sont des banc de sable incultes, les autres, une dizaine, sont formés de rochers, huit forment réellement des Iles. Des deux groupes Est et Ouest, celui de Est est appelé  “Amphitrite”, celui de l’Ouest “Chroissant”. Ces groupes se trouvent à 145 miles marins de l’Ile de Hai-Nan et forment la partie du territoire chinois située le plus au sud.
 
La clause 3 de la Convention relative à la Délimitation de la Frontière entre la Chine et le Tonkin, signée à Pékin le 26 Juin 1887 stipule qu’au Kouang-Tong, il est entendu que les points contestés qui sont situés à l’Est et au Nord-Est de Monkai, au-delà de la frontière telle qu’elle a été fixée par la Commission de Délimitation, sont attribués à la Chine. Les Iles qui sont à l’Est de la ligne Nord-Sud passant par la pointe orientale de l’ile de T’cha-Kou et formant la frontière sont également attribuées à la Chine. Les Iles Kou-Teou et les autres petites Iles qui sont à l’Ouest de cette ligne appartiennent à l’Annam.
 
Le point de départ des frontière entre l’Indochine et la province chinoise du Kouang-Tong est Tchou-Chan situé à 21° 30 de latitude Nord et 108° 2 de longitude Est. D’après les sus-dites stipulation, le litoral de l’Indochine se trouvant à l’Ouest de Tchou-Chan; de ce point, en descendant la côte vers le Sud, de toutes façons les Iles Paracels se trouvent très loin à l’Est de cette ligne, et sont séparées du litoral Indochinois par l’Ile de Hai-Nam. On voit aisément, d’après leur position géographique à quel pays elles doivent être ratachées.
.......”
 
Tạm dịch: “Sứ-Quán Trung-Hoa tại Pháp, thừa-lệnh Chính-Phủ Trung-Hoa hân-hạnh chuyển thư của Chính-Phủ trả lời công-hàm ngày 4 tháng 1 năm 1932 của Bộ-Trưởng Bộ Ngoại-Giao Pháp về vấn-đề quần-đảo Paracels (Hoàng-Sa).
Quần-đảo Si-Chao-Tchuin-Tao, còn được gọi dưới tên Tsi-Tcheou-Yang, nước ngoài gọi là Paracels, phía Đông-Bắc có quần-đảo Ton-Chao, tọa-lạc trong hải-phận của tỉnh Quảng-Đông (biển Hoa-Nam); các đảo nầy tạo thành một trong nhiều nhóm của tập-hợp đảo trong biển Hoa-Nam mà chúng hoàn-toàn thuộc hải-phận của tỉnh Quảng-Đông.
Theo những bản tường-trình của ông Shen-Pung-Fei, Chủ-Tịch Ủy-Ban Điều-Tra, thành-lập vào năm thứ 17 của nước Cộng-Hòa Trung-Hoa (1926) về vấn-đề Si-Chao-Tchuin-Tao (Paracels) và những hồ-sơ liên-hệ đến các đảo nầy của phòng Kỹ-Nghệ tỉnh Quảng-Đông, các đảo nầy rải-rác trải từ 110° 13 đến 112° 47 kinh-tuyến Đông; gồm khoảng 20 đảo lớn nhỏ, phần lớn là những dải cát hoang, một số khác, khoảng 10 đảo do đá tạo nên, 8 đảo thực sự là đảo. Có hai nhóm Đông và Tây. Nhóm phía Đông gọi là nhóm “Amphitrite”, nhóm phía Tây gọi là nhóm “Croissant”. Các nhóm nầy cách đảo Hải-Nam 145 dặm biển và tạo thành vùng  lãnh-thổ cực Nam của Trung-Hoa.
Điều 3 của Công-Ước Phân-Định Biên-Giới giữa Trung-Hoa và Tonkin, ký tại Bắc-Kinh ngày 26 tháng 6 năm 1887 qui-định rằng ở Quảng-Đông, hai bên thỏa-thuận rằng những điểm tranh-chấp thì ở phía Đông và Đông-Bắc Móng-Cái, ở về phía bên kia của đường biên-giới đã được xác-định do Ủy-Ban Phân-Định, thì chúng được giao cho Trung-Hoa. Những đảo ở về phía Đông của đường Bắc-Nam đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ và tạo thành đường biên-giới thì chúng cũng được gi ao cho Trung-Hoa. Những đảo Keou-Teou và những đảo nhỏ khác ở về phía Tây của đường nầy thì thuộc về An-Nam.
Điểm bắt đầu của biên-giới giữa Indochine và tỉnh Quảng-Đông là Trúc-Sơn có tọa-độ 21° 30 vĩ-tuyến Bắc và 108° 2 kinh-tuyến Đông. Theo những gì ghi-nhận trên đây, bờ biển Indochine ở về phía Tây của Trúc-Sơn. Từ điểm nầy, đi xuống về phía Nam, bằng cách nào thì quần-đảo Paracels cũng ở về phía Đông của đường nầy và giữa quần-đảo nầy với bờ biển Indichine thì có đảo Hải-Nam ngăn-chặn. Người ta thấy dễ-dàng, theo vị-trí địa-lý của Paracels, là nó thuộc v̓ 3; nước nào.
.....”
 
Có nhiều điều không đúng với thực-tế trong công-văn nầy:
-         Quần đảo Hoàng-Sa (Paracels) không nằm trong hải-phận tỉnh Quảng-Đông. Vào thời điểm năm 1929 hải-phận của mỗi quốc-gia chỉ có 3 hải-lý tính từ bờ. Lãnh-hải của vùng Đông-Dương được Pháp xác-định là 3 hải-lý vào năm 1926, đến năm 1936 thì được mở rộng ra 10 hải-lý. Năm 1958, hải-phận Trung-Hoa chỉ mới có là 12 hải-lý. Công-văn của thủ-tướng Việt-Nam Dân-Chủ Cộng-Hòa Phạm Văn Đồng năm 1958 công-nhận lãnh-hải nầy của Trung-Hoa.
-         Hoàng-Sa cách Hải-Nam đến 170 hải-lý chứ không phải  chỉ là 145 hải-lý. Và đảo Hải-Nam, theo địa-lý không hề nằm ở giữa quần-đảo Hoàng-Sa và bờ biển Việt-Nam.
-         Công-Ước 1887 phân-định biên-giới giữa Trung-Hoa và Tonkin, tức Bắc-Kỳ, chứ không phải với Indochine. Vì thế công-ước nầy chỉ liên-quan đến BIÊN-GIỚI giữa tỉnh Quảng-Đông thuộc Trung-Hoa và Tonkin, tức Bắc-Kỳ, thuộc Việt-Nam. Sau hoà-ước 1884, Tonkin (Bắc-Việt) là một thực-thể chính-trị cách-biệt với An-Nam (Trung-Việt) và Cochinchin e (Nam-Việt). Đường đỏ vì thế chỉ có hiệu-lực ở Tonkin, chứ không thể áp-dụng cho toàn Indochine (gồm có Tonkin, An-Nam, Cochinchine, Cambodge và Lào).
-         Đường đỏ theo Công-Ước 1887 chỉ nhằm mục-đích phân-chia các đảo ở vùng “cực Đông” của Bắc-Việt, “l’Extrémité orientale de la frontière Sino-Annamite”, và tạo thành đường biên-giới trên biển giữa Tonkin và Quảng-Đông như đã ghi trong bản-đồ “đường đỏ” đính kèm Công-Ước. Hiệu-quả của Công-Ước nầy không thể áp-dụ ;ng trong những vùng ở ngoài Tonkin.
-         Đường kinh-tuyến làm thành biên-giới không đi qua Trúc-Sơn (kinh độ 108° 2). Nguyên-văn Công-Ước thì kinh-tuyến đông Paris 105° 43 đi qua đông-điểm đảo Trà-Cổ làm thành đường biên-giới, tức là kinh-tuyến 108° 03’ 18’’ Đông Greenwich, chứ không phải 108° 02.
-         Quần-đảo Hoàng-Sa ở khoảng từ vĩ-tuyến Bắc 16° đến 17°, kinh-tuyến Đông 111° đến 113°. Vì thế, đối-chiếu theo vĩ-tuyến, quần-đảo Hoàng-Sa đối-diện với các tỉnh thuộc miền Trung Việt-Nam.
 
Việc chính-phủ Trung-Hoa kéo dài đường đỏ xuống phía Nam, ghi sai vị-trí địa lý Hoàng-Sa với Hải-Nam và bờ biển An-Nam, rút ngắn khoảng-cách giữa quần-đảo nầy với Hải-Nam và cho nó vào trong hải-phận của tỉnh Quảng-Đông để nhằm dành quần-đảo Hoàng-Sa, đồng-hóa Tonkin với Indochine... đã cho thấy chủ-ý của Trung-Hoa trong vấn-đề giải-quyết tranh-chấp lãnh-thổ.
Mặc khác,  đọc công-văn nầy làm người ta nhớ lại quá-khứ, những năm phân-giới giữa Bắc-Việt và Trung-Hoa 1889-1897. Người Hoa đã không ngần-ngại ngụy-tạo những bằng-chứng như đền thờ Mã-Viện, núi Phân-Mao v.v... để lừa người Pháp và dành đất của Việt-Nam. Các biên-bản hay những tờ nhật-ký của các viên-chức phụ-trách phân-giới thời đó đã được người viết chép lại, lược dịch và đăng tải trên trang nhà www.ifrance.com/truongnhantuan cho ta có một cái nhìn tổng-quát về thái-độ của Trung-Hoa. Họ luôn có những luận-cứ khác người, thí-dụ, “đường thẳng” đối với họ là một đường từ Bắc xuống Nam hay từ Đông sang Tây (trục tung và trục hoành) còn đường nghiêng (oblique) thì không phải là đường thẳng. Thí-dụ khác, chiều dài con sông thì chỉ tính bắt đầu lúc con sông chảy ở trên đồng bằng, đoạn sông chảy trên núi thì không tính[xi]. Với những luận-cứ nầy họ nhì-nhằng kéo dài việc phân-giới, mục-đích chiếm lấy đất của Việt-Nam. Quan-niệm kéo dài “đường đỏ”, bất-chấp thực-tế lịch-sử, để dành đảo Hoàng-Sa của Việt-Nam cũng là một trong nhiều quan-niệm khác người. Điều lạ là quan-niệm phi-lý nầy vẫn còn được tồn-tại cho đến hôm nay. Nhiều sách, báo, hay tài-liệu chính-thức của Trung-Hoa vẫn còn dựa trên luận-cứ nầy để dành Hoàng-Sa và Trường-Sa về họ.
 
Yếu-tố mà chúng ta ghi-nhận nơi công-văn trên là Trung-Hoa đã nghiễm-nhiên công-nhận phần lãnh-thổ phía cực Nam của Trung-Hoa là quần-đảo Hoàng-Sa.
 
4/ Ý-nghĩa pháp-lý Công-Ước 1887:
Madame Monique Chemillier-Gendreau [xii], trong quyển La Souveraineté Sur Les Archipels Paracels et Spratleys, trang 80-83, có trình-bày một số quan-điểm pháp-lý về Công-Ước 1887 nhân việc chính-phủ Trung-Hoa diễn-giải tùy-tiện “đường đỏ” của công ước nầy để dành chủ-quyền trên quần-đảo Hoàng-Sa. Xin tóm-lược như sau:
“Mục-tiêu của Công-Ước 1887 nhằm phân-định biên-giới giữa Trung-Hoa và Tonkin, như tên mà công-ước đã được đặt và công-ước nầy liên-quan đến biên-giới trên đất liền. Nếu những  định-nghĩa về một đường vạch ở trên biển đã được các công-ước ngày xưa sử-dụng, như là Công-Ước Pháp-Trung 1887 hay Công-Ước  Pháp-Bồ (Portugal) 1886[xiii],  thì những định-nghĩa nầy chỉ có thể được đưa vào  những cuộc thương-lượng kim-thời để phân-định lãnh-hải như là những yếu-tố hướng-dẫn, chúng phải được xét lại tùy theo luật-lệ về phân-định lãnh-hải hiện-hành.  Những vùng biển mà tại đó những quốc-gia có thể tuyên-bố ; chủ-quyền đó là lãnh-hải (lãnh-địa hải-phận - mer territoriale). Chiều rộng thông thường của lãnh-hải là 3 hải-lý (1 hải-lý=1,8 Km). Ở một số quốc-gia lãnh-hải nầy lên tới 6 hải-lý. Những khái-niệm về vùng “tiếp-cận” (zone contigue), vùng đánh cá, thềm lục-địa... chỉ mới hiện-hữu sau thế-thiến thứ hai.
Biên-giới phân-định (theo Công-Ước 1887) là biên-giới giữa Tonkin và Trung-Hoa. Nó chỉ liên-hệ đến phần đất nầy của Việt-Nam mà Pháp gọi là Tonkin mà thôi.
Sự diễn-giải nội-dung của công-ước chắc-chắn phải nhắm đến việc phân-chia các đảo cận bờ của hai quốc-gia. Mục-tiêu của công-ước là phân-định lãnh-thổ trên đất liền, nhưng nó cũng có một phụ-chú nhằm vào việc xác-định các hòn đảo gần đó. Vì lo-ngại văn-từ không thể ghi ra hết, bởi có rất nhiều đảo rất nhỏ, người ta có thể bỏ quên một vài đảo ra ngoài vùng phân-định. Để hiệu-quả và đơn giản, đường kinh-tuyến đư&# 7907;c đưa vào. Kết-quả đã thấy thật rõ-ràng. Hơn nữa, nếu vì một lý-do thời-tiết hay vì sự lắn-đọng của phù-sa, một đảo hay một cù-lao mới rất có thể được thành-hình. Chủ-quyền của đảo nầy sẽ chiếu theo văn-bản mà thi-hành. Đây là ý-nghĩa của công-ước 1887 và nó không có một hàm ý nào khác nữa.
Có một điều rất quan-trọng để xác-quyết cho sự diễn-giải nầy. Để ý ta thấy “đường đỏ” có một điểm khởi-hành chính-xác: “đường thẳng Bắc-Nam đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ” nhưng nó không có điểm chấm dứt. Đây không phải là một sự tình-cờ hay một sự bỏ quên. Đường thẳng nầy không cần phải chấm dứt ở một điểm. Chiều dài hữu-dụng của nó tùy-thuộc vào sự hiện-hữu của các đảo ven bờ.
Làm sao người ta có thể nghĩ rằng các tác-giả của công-ước nầy có dự-trù về hiệu-quả pháp-lý của con đường nầy cho đến khi nó gặp bờ biển Trung-Việt ? Vì ảnh-hưởng của văn-bản nầy mà tất-cả những đảo ven bờ ở phía Nam của Huế sẽ thuộc về Trung-Hoa... Nhưng dầu vậy, một số tác-giả Trung-Hoa đã không ngần-ngại bênh-vực lý-lẽ nầy để dựa lên công-ước dành quần-đảo Trường-Sa (Spratleys). Trung-Hoa đã xác-nhận chủ-quyền của họ tr ên căn-bản mở rộng ra vô-tận về phía Nam và Tây-Nam. Người ta có quyền đặt câu hỏi tại sao Trung-Hoa chỉ dành các đảo san-hô nầy? Vì dựa lên sự nhượng quyền của Pháp, Trung-Hoa có thể mở rộng bờ-cõi tiếp-cận đến sự phi-lý, đòi hỏi chủ-quyền tại Phi-Luật-Tân, thí-dụ vậy. Các đảo nầy  không phải  ở về phía Đông của đường kinh-tuyến đó sao?
Tuy-nhiên, khi mà sự diễn-giải tiến đến sự phi-lý thì phương-pháp giải-quyết phải chiếu theo Công-Ước Vienne, đồng-thời kiểm-soát lại xem trong lúc dự-thảo (công-ước 1887) đã có sự phủ-nhận hay xác-nhận nào đó liên-quan đến vấn-đề nầy.”
 
Nhận-xét trên đây của Bà M. Chemillier-Gendreau, “đường đỏ” là đường phân-chia các đảo ven bờ. Hiệu-lực của “đường đỏ” chỉ giới-hạn trong Vịnh Bắc-Việt và kéo dài cho đến nơi nào còn đảo trong Vịnh. Chiều dài “đường đỏ” theo ý-kiến nầy vì thế là từ đông-điểm của đảo Trà-Cổ cho đến vùng gần đảo Cồn Cỏ, tức chấm dứt trước vĩ-tuyến 17.
Về ý-nghĩa  đường chia hải-giới của “đường đỏ”, Bà M. Chemillier-Gendreau có đưa ra án-lệ 14 tháng 2 năm 1985 giữa Cộng-Hòa Guinée và nước Guinée-Bissau. Theo Công-Ước giữa Pháp và Bồ-Đào-Nha (Portugal) 12 tháng 5 năm 1886, xác-định một đường vòng để phân-biệt các đảo thuộc Pháp với các đảo thuộc Bồ. Nước Cộng-hòa Guinée cho đây là đường phân-định lãnh-hải. Nhưng tòa-án đã bác bỏ lý-lẻ nầy vì cho rằng Công-Ước 1886 chỉ có mục-tiêu phân-định biên-giới trên đất liền.
Công-Ước 1887 phân-định biên-giới giữa Trung-Hoa và Tonkin, Convention Relative à la Délimitaton de la Frontière entre la Chine et le Tonkin, “frontière, biên-gới” ở đây ngoài ý-nghĩa biên-giới trên đất liền, “frontière, biên-giới” còn có ý-nghĩa phân-chia vùng biển. Nội-dung công-ước, tức gồm các biên-bản và bản-đồ đính kèm, đã xác-định rõ-rệt: biên-giới trên đất liền và biên-giới trong vịnh Bắc-Việt.
Thật vậy, Công-Ước ghi khá rõ đường kinh-tuyến “formant la frontière”, làm thành đường biên-giới. Nếu danh-từ  “biên-giới, frontière” dùng trong bản văn chỉ có nghĩa phân-chia các đảo thì câu “formant la frontière” trong văn-bản hoàn-toàn dư. Nếu bỏ câu nầy thì ý-nghĩa của việc phân-chia các đảo vẫn không thay đổi: “Les îles qui sont à l’est du méridien de Paris 105° 43’ de longitude est, c’est-à dire de la ligne nord-sud passant par la pointe orientale de l’île de Tch’a-Kou ou Ouan-chan (Tra-Co) sont ég alement attribués à la Chine. Les îles Go-tho et les autres îles qui sont à l’ouest de ce méridien appartiennent à l’Annam. Những đảo ở về phía Đông của kinh-tuyến Paris kinh-độ Đông, có nghĩa là đường Bắc-Nam đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ thì thuộc về Trung-Hoa. Những đảo Go-Tho và những đảo khác ở về phía Tây của đường kinh-tuyến nầy thì thuộc về An-Nam”. Vì thế ý-nghĩa của “frontière, biên-giới” ở đây phải có một ý-nghĩa khác với việc để xác-định chủ-quyền các đảo. Ý-nghĩa khác đó chỉ có thể là ý-nghĩa của một đường biên-giới trên biển ở trong vịnh Bắc-Việ t, Golf du Tonkin.
Để bổ-túc vào việc xác-quyết vấn-đề nầy, theo đề-nghị của Bà M. Chemillier-Gendreau, chúng ta phải khảo-cứu lại các dự-thảo của Công-Ước, tức biên-bản bế-mạc công-trình phân-định biên-giới. Có hai bản dự-thảo, một của Pháp và một của Trung-Hoa, hiện đang tồn-trữ tại Centre des Archives d’Outre-Mer (CAOM), Aix-En-Provence, Pháp-Quốc, carton có mã-số GGI, INDO, 65355. Cả hai đều không có ghi câu văn liên-quan đến đường kinh-tuyến cũng như việc phân chia các đảo. Tuy-nhiên, theo tài-liệu Les Frontières du Tonkin của Dr Néis[xiv], đăng trong Le Tour Du Monde 1888, ông nầy là một nhân-viên trong phái-đoàn phân-định biên-giới 1886-1887. Ông có đưa ra một bản đồ vùng tranh-chấp là mũi Bạch-Long (cap Packlung), trong đó ta thấy rõ-rệt đường kinh-tuyến và trên đó có ghi câu “frontère actuelle du Tonkin, biên-giới hiện nay của Bắc-Việt”

(hình 2)

Nhưng chi-tiết quan-trọng hơn cả là bản-đồ đính-kèm biên-bản, là bản-đồ (hình 1) mà người viết đã tìm thấy tại Văn-Khố Hải-Ngoại của Pháp tại Aix-En-Provence (CAOM) năm 2002. Bản-đồ nầy được khám-phá ra sau khi quyển sách về Chủ-Quyền Hoàng-Sa và Trường-Sa của bà M. Chemillier-Gendreau được xuất-bản (1996). Bản-đồ có ghi-chú một câu quan-trọng : « Le méridien de Paris 105° 43’ qui passe par la pointe orientale de l’ile Tra-Co, forme la frontière à partir du point où s’est arrêté le traité de la convention. » Tạm dịch : Đường kinh-tuyến Paris 105 độ 43 phút đi qua đông-điểm của đảo Trà-Cổ, làm thành đường biên-giới bắt đầu tại điểm mà điều-ước của Công-Ước chấm dứt. Ý-nghĩa của « đường đỏ » vì vậy là đường biên-giới trên biển, nối tiếp với đường biên-giới trên đất liền.
Điều nầy cho phép ta khẳng-định là Công-Ước 1887 cũng có mục tiêu phân-định lãnh-hải trong vịnh Bắc-Việt.
Nhiều học-giả, như bà M. Chemillier-Gendreau trong quyển La Souveraineté sur les Archipels Paracels et Spratleys có nhắc ở trên, hay là những vị : ông François Joyaux trong quyển La Tentation Impériale, ông Eric Decéné trong quyển Géotratégie de la Mer de Chine Méridionale, bà Claudine Maudoux trong bài La Mer de Chine Méridionale (Revue Stratégique N° 63) v.v… cùng đồng-ý về vai trò « phân-chia đảo » của « đường đỏ ». Quí-vị nầy cho rằng, quan-niệm về quyền chủ-quyền trên biển chỉ mới có vào thế-kỷ 20, theo công-ước 1982 về Biển, lãnh-hải của mỗi nước được xác-định không quá 12 hải-lý. Điều 3 công-ước 1982 như sau : « Largeur de la mer territoriale : Tout Etat a le droit de fixer la largeur de sa mer territoriale, cette largeur ne dépasse pas 12 milles marins mesurés à partir de lignes de base établies conformément à la Convention » « Mọi quốc-gia được quyền xác-định bề rộng lãnh-hải nước mình nhưng không vượt quá 12 hải-lý tính từ đường cơ-bản được  thiết-lập phù-hợp với tinh-thần c&# 7911;a Công-Ước ».
 
Nhưng trường-hợp ngoại-lệ, Vịnh Bắc-Việt là một vùng biển “historique”, nó chỉ liên-quan đến hai quốc-gia: Trung-Hoa và Việt-Nam. Điều 15 của Công-Ước 1982 Luật về Biển như sau :
Article 15
« Délimitation de la mer territoriale entre Etats dont les côtes sont adjacentes ou se font face
Lorsque les côtes de deux Etats sont adjacentes ou se font face, ni l'un ni l'autre de ces Etats n'est en droit, sauf accord contraire entre eux, d'étendre sa mer territoriale au-delà de la ligne médiane dont tous les points sont équidistants des points les plus proches des lignes de base à partir desquelles est mesurée la largeur de la mer territoriale de chacun des deux Etats. Cette disposition ne s'applique cependant pas dans le cas où, en raison de l'existence de titres historiques ou d'autres circonstances spéciales, il est nécessaire de délimiter autrement la mer territoriale des deux Etats. » « Phân-định lãnh-hải giữa hai quốc-gia kế-cận hay đối-diện. Khi hai quốc -gia kế-cận hay đối-diện, không một quốc-gia nào được quyền mở rộng lãnh-hải quá đường trung-tuyến mà mọi điểm trên đây cách đều những điểm gần nhất của các đường cơ-bản, từ những đường nầy đo chiều rộng lãnh-hải mỗi nước, ngoại trừ có sự thoả-thuận riêng giữa hai nước. Điều-lệ nầy không áp-dụng trong trường-hợp có sự hiện-hữu những văn-kiện lịch-sử hay những trường-hợp đặc-biệt, việc phân-định lãnh-hải vì thế phải  được thực-hiện bN 57;ng một cách khác. »
 
Chúng ta thấy điều 15 đã dự-trù một ngoại-lệ. Đó là trường-hợp những vùng biển đã có chủ, được chứng-nhận qua một « titre propriétaire » văn-kiện chủ-quyền. Điều nầy cho phép ta kết-luận rằng luật quốc-tế về biển công-nhận sự hiện-hữu những văn-kiện liên-quan đến quyền chủ-quyền trong một vùng biển.
Công-Ước 1887 là văn-kiện chứng-minh chủ-quyền của Việt-Nam và Trung-Hoa trong vịnh Bắc-Việt. Vịnh nầy được chia cắt bằng đường kinh-tuyến 105° 43’, mà trong bài nầy ta gọi là « đường đỏ ».
 
Việc phân-định lãnh-hải, rộng 12 hải-lý, phù hợp theo nội-dung công-ước quốc-tế 1982, giữa Việt-Nam và Trung-Hoa trong vịnh Bắc-Việt sẽ không có trở-ngại, nếu hai bên cùng tỏ thiện-chí. Hai bên sẽ không gặp khó-khăn vì chiều rộng Vịnh Bắc-Việt khá quan-trọng để vùng lãnh-hải chồng-lấn lên nhau. Ngoại trừ vùng biên-giới Trúc-Sơn – Trà-Cổ. Khó-khăn nơi đây đem lại do địa-lý, là phải vẽ đường thẳng góc với đường bờ biển (xem hình 3). Lối vẽ nầy đ& #7871;n từ nội-dung Công-Ước Quốc-Tế về Biển 1982. Đường thẳng góc đó là đường biên-giới phân lãnh-hải hai nước. Những sai-biệt diện-tích lãnh-hải tại đây - nếu có - sẽ không đáng kể.
Nhưng việc xác-định vùng tiếp-cận (zone contigue), vùng kinh-tế độc-quyền (zone économique exclusive) và thềm lục-địa (plateau continental) giữa hai nước Việt-Nam và Trung-Hoa, nếu không đưa vào trường-hợp ngoại-lệ là có sự hiện-hữu một văn-kiện xác-nhận chủ-quyền, là Công-Ước 1887, thì hai bên có chồng-lấn lên nhau.
Theo án-lệ 14 tháng 2 năm 1985 có nhắc ở trên và ghi-chú phía dưới, tòa-án bác-bỏ yêu-sách của nước Cộng-Hòa Guinée vì Công-Ước Pháp-Bồ chỉ nhằm mục-đích phân-định biên-giới trên đất liền. Công-ước Bắc-Kinh 1887 hoàn-toàn khác với nội-dung Công-Ước Pháp-Bồ 12 tháng 5 năm 1886 vì Công-Ước Bắc-Kinh 1887 có chủ-trương phân-định lãnh-hải trong vịnh Bắc-Bộ. Những tài-liệu của Dr Néis và nhất là bản-đồ đính-kèm công-ước 1887 vừa được người viết công-bố đã xác-định một cách rõ-rệt mục-tiêu phân-chia hải-giới giữa Pháp và nhà Thanh vào thời đó.
Án-lệ nầy cho thấy luật quốc-tế công-nhận những văn-kiện chứng-nhận chủ-quyền của một quốc-gia trên một vùng biển. Yêu-sách của nước Cộng-Hòa Guinée bị bác bỏ là vì không chứng-minh được sự hiện-hữu của một văn-kiện nhìn-nhận chủ-quyền của nước nầy tại vùng biển có tranh-chấp. Nếu Việt-Nam đưa ra tòa-án quốc-tế để giải-quyết thì trường-hợp Việt-Nam tại vùng Vịnh Bắc-Việt sẽ tương-tự như trường-hợp Cộng-Hòa Guinée, chỉ khác một điều cơ-bản : Việt-Nam chứng-minh được sự hiện-hữu của một văn-kiện-lịch-sử phân-chia hải-giới trong vùng biển tranh-chấp còn Cộng-Hòa Guinée thì không.
Đường kinh-tuyến 105° 43’ kinh-độ Đông Paris, tức 108° 3’ 18’’ kinh-độ Đông Greewich, vì thế vừa là đường phân-định lãnh-hải, vừa là đường phân-chia vùng tiếp-cận, vùng kinh-tế độc-quyền và thềm lục-địa giữa hai nước Trung-Hoa và Việt-Nam trong Vịnh Bắc-Việt. Đường nầy bắt đầu từ Đông-Điểm đảo Trà-Cổ và chấm dứt tại điểm mà nó cắt đường nối cửa Vịnh (từ mũi Oanh-Ca thuộc đảo Hải-Nam đến đảo Cồn Cỏ).

Phần 2 : Hiệp-Định Phân-Định Vịnh Bắc-Bộ 25 tháng 12 năm 2000 : Hiệp-Định bất-bình-đẳng

Hiệp-Định Phân-Định Vịnh Bắc-Bộ giữa hai nước Trung-Hoa và Việt-Nam, ký-kết 25 tháng 12 năm 2000, bắt đầu có hiệu-lực kể từ ngày 30 tháng 6 năm 2004. Chi-tiết hiệp-định được Tổng-Trưởng Bộ Ngoại-Giao CSVN Nguyễn Dy Niên giải-thích khá đầy-đủ qua cuộc trả lời phỏng-vấn các phóng-viên Thông-Tấn-Xã Việt-Nam và báo Nhân-Dân vào ngày 1 tháng 7 năm 2004. Nội-dung bài phỏng-vấn được đăng trên các báo điện-tử ở trong nước.
Đây là một hiệp-định phân-định biên-giới được xếp vào thể-loại « bất-bình-đẳng » vì những người ký-kết đã bỏ qua tất-cả những yếu-tố lịch-sử đã có ở vịnh Bắc-Việt cũng như bất-chấp căn-bản công-bằng của quốc-tế công-pháp hiện-thời liên-quan đến việc phân-chia lãnh-hải giữa hai nước. Hiệp-định 25 tháng 12 năm 2000 đã gây thiệt-hại rất nhiều cho quốc-gia Việt-Nam. Sơ-đồ và bảng ghi tọa-độ các điểm cơ-bản của đường phân-định (bảng nầy do Nguyễn Ngọc Giao công-bố):
 
Một số chi-tiết đáng chú-ý liên-quan đến hiệp-định được Nguyễn Dy Niên công-bố, ghi lại như sau :
 
“Hai bên thống nhất một đường phân định với 21 điểm kéo dài từ cửa sông Bắc Luân ra đến Cửa Vịnh phía Nam, trong đó từ điểm 1 đến điểm 9 là biên giới lãnh hải, từ điểm 9 đến điểm 21 là ranh giới chung cho cả vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Theo Hiệp định, Việt Nam được hưởng 53,23% diện tích Vịnh và Trung Quốc được hưởng 46,77% diện tích Vịnh. Đường phân định đi cách đảo Bạch Lo ng Vĩ 15 hải lý, tức đảo được hưởng lãnh hải rộng 12 hải lý, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa 3 hải lý (25% hiệu lực). Đảo Bạch Long Vĩ là một đảo nhỏ của Việt Nam (diện tích khoảng 2,5 km2) lại nằm gần như ở giữa Vịnh Bắc Bộ (cách bờ biển Việt Nam khoảng 110 km, cách bờ đảo Hải Nam-Trung Quốc khoảng 130 km), tạo ra một hoàn cảnh đặc biệt nên theo luật pháp và thực tiễn quốc tế chỉ được hưởng một phần hiệu lực hạn chế trong phân định. Đảo Cồn Cỏ cũng là một đảo nhỏ nh ưng nằm gần bờ của Việt Nam hơn (cách bờ khoảng 13 hải lý) nên được hưởng 50% hiệu lực trong việc phân định vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa tại đường đóng cửa Vịnh. Đây là một kết quả công bằng đạt được trên cơ sở luật pháp và điều kiện cụ thể của Vịnh (bờ biển của ta dài hơn của Trung Quốc, ta có nhiều đảo trong Vịnh, đặc biệt có đảo Bạch Long Vĩ nằm gần chính giữa Vịnh) Trong Hiệp định, hai bên cam kết tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của mỗi bên đối với lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa trong Vịnh Bắc Bộ. Theo đó, mỗi bên tự chủ tiến hành việc thăm dò, khai thác một cách độc lập các tài nguyên khoáng sản trong phạm vi thềm lục địa của mình . Đối với những cấu tạo mỏ dầu, khí tự nhiên đơn nhất hoặc mỏ khoáng sản khác nằm vắt ngang đường phân địn h, hai bên thông qua hiệp thương hữu nghị để đạt được thoả thuận về việc khai thác hữu hiệu nhất cũng như việc phân chia công bằng lợi ích thu được từ việc khai thác. Ngoài ra, Hiệp định cũng quy định về việc sử dụng hợp lý và phát triển bền vững tài nguyên sinh vật trong Vịnh Bắc Bộ cũng như hợp tác có liên quan đến bảo tồn, quản lý và sử dụng tài nguyên sinh vật ở vùng đặc quyền kinh tế hai nước.”
 
Nhận-xét 1 : Phủ-nhận nội-dung Công-Ước 1887. Nhận-xét đầu-tiên là Hiệp-Định 2000 phủ-nhận hoàn-toàn tinh-thần Công-Ước 1887, phần biểu-hiện qua « đường đỏ ». Theo những tài-liệu đã công-bố, từ năm 1974 đã có những cuộc thương-thuyết về biên-giới, lãnh-hải giữa Việt-Nam và Trung-Hoa. Hai bên có bất-đồng trầm-trọng về vai-trò của « đường đỏ » trong Vịnh Bắc-Việt. Phe Bắc-Kinh cho « đường đỏ » chỉ là đường « quản-lý hành-chánh », trong khi phe VN thì cho rằng « đường đỏ » có vai trò phân-chia hải-phận. Nhưng từ khi có những nhân-vật thân Tàu lên nắm đảng CSVN, chủ-trương của VN thay đổi 180°. Chủ-trương của VN hiện nay là chủ-trương của Tàu. Vì thế gần đây, Lê Công Phụng, bây giờ Nguyễn Dy Niên, cho rằng Vịnh Bắc-Việt chưa hề được phân-định nên cần phải phân-định lại. Lê Công Phụng còn cho rằng đây là một « thắng lợi lớn » của Việt-Nam. Nhưng từ khi người viết tìm ra được bản-đồ vùng « cực Đông » Bắc-Việt đính-kèm công-ước 1887, những ghi-chú trên đó cho thấy Vịnh Bắc-Việt đã được phân-định. Câu hỏi đặt ra là Việt-Nam đã có « thắng-lợi » nào ở Hiệp-Định năm 2000 ? Không thấy ai trong đảng CSVN giải-thích. Cũng không thấy ai giải-thích việc thay-đổi chủ-trương 180°, từ của Việt-Nam đổi thành của Tàu, trên quan-điểm về vai-trò của « đường đỏ ». So-sánh với Công-Ước 1887, lấy diện-tích phần lõm (4306 phút vuông )  trừ cho phần diện tích lồi (832 phút vuông), ta thấy Việt-Nam bị thiệt-hại khoảng 3474 phút vuông, tương ứng 3474 dặm vuông, tức vào khoảng 11.930 Km², chưa trừ sai số « géodésique ». (xem hình 3)

Hình 3 :

Nhật-xét 2 : Từ điểm 1 đến điểm 9 trên bản-đồ của hiệp-định 2000, đường phân-định lãnh-hải xê-dịch không đáng kể. Đường nầy tương-đối chính-xác vì nó gần như phù-hợp với cách chia lãnh-hải theo luật quốc-tế về biển, là đường phân-định thẳng góc với đường bờ biển (gọi là đường α, cắt đảo Hải-Nam tại điểm gọi là a). Nhưng từ điểm 9 đến điểm 10, thu̕ 7;c đường phân-chia vùng kinh-tế độc-quyền và thềm lục-địa, thì sự phân-chia không công-bằng. Ta nhận thấy đoạn thẳng (9,10) không nằm trên đường (α) tức tạo thành đường thẳng với các điểm 7, 8, 9, mà gẫy gập về hướng Việt-Nam. Lý ra, điểm 10 phải ở vị trí 10’, là điểm gần nhất cách bờ Việt-Nam cũng như bờ Trung-Hoa. Điểm nầy cũng là trung-điểm của đoạn nối bờ biển Việt-Nam với đảo Hải-Nam trên đường (α). Ta thấy Việt-Nam bị thiệt-hại, toàn vùng tam giác (9, 10, 10’) ước-lượng trên 1500 Km² bị nhượng cho Trung -Hoa. Nếu cho rằng đường (9,10) bị gập là do ảnh-hưởng các đảo nhỏ Vị-Châu (Weizhou) và Tà-Dương (Xieyang) thì không đúng. Đường (9,10) cách khoảng 100 Km đảo Vị-Châu. Nếu các đảo Bạch-Long-Vĩ và Cồn-Cỏ của Việt-Nam không có vùng kinh-tế độc-quyền thì các đảo nhỏ của Tàu không lý-do gì mà được hưởng. Riêng về điểm 10, kiểm-soát bằng compas, điểm nầy không  hề được chia theo đường trung-tuyến (xem hình 4).
Các điểm 12, 13, 14, 15, 16 17 18 19 đều không nằm trên đường trung-tuyến, tương-tự như điểm 10. Các điểm nầy đều lấn sang vùng biển của Việt-Nam (xem hình 4).
Điểm 21, kiểm-soát bằng compas, cho thấy đảo Cồn-Cỏ không có hiệu-lực 50% như ông Nguyễn Dy Niên công-bố (xem hình 4).
Nhận-xét 3 : Hải-Nam là một đảo, cũng như hai đảo Bạch-Long-Vĩ và Cồn Cỏ. Trên căn-bản pháp-lý nào đảo Hải-Nam được hưởng mọi đặc-quyền như lục-địa, đó là lãnh-hải, vùng tiếp-cận, vùng kinh-tế độc-quyền, thềm lục-địa…, trong khi đảo Bạch-Long-Vĩ và đảo Cồn Cỏ cũng là đảo, thì không ? Theo Luật Quốc-Tế về biển thì không có một khoản nào cho phép một đảo nầy có nhiều đặc-quyền hơn đ 843;o khác.
 
Điều thứ 121 của Công-Ước về Biển 1982 có ghi :
1. Une île est une étendue naturelle de terre entourée d'eau qui reste découverte à marée haute. (Đảo là một dải đất tự-nhiên, có nước bao-bọc chung-quanh và không bị nước phủ lúc thủy-triều lên)
2. Sous réserve du paragraphe 3, la mer territoriale, la zone contiguë, la zone économique exclusive et le plateau continental d'une île sont délimités conformément aux dispositions de la Convention applicables aux autres territoires terrestres. (Một đảo có hải-phận, vùng tiếp-cận, vùng kinh-tế độc-quyền và thêm lục-địa riêng, ngoại trừ điều-kiện ghi dưới phần 3)
3. Les rochers qui ne se prêtent pas à l'habitation humaine ou à une vie économique propre, n'ont pas de zone économique exclusive ni de plateau continental. (Những bãi đá (cồn đá) mà người ta không thể sinh-sống, hoặc tạo một nền kinh-tế tự-tại thì không có vùng kinh-tế độc quyền cũng như không có thềm lục-địa).
 
Đảo Bạch-Long-Vĩ cũng như đảo Cồn-Cỏ là những « dải đất tự-nhiên, có biển bao-bọc, không bị nước phủ khi thủy-triều cao »,  có dân sinh-sống và có một nền kinh-tế tự-túc là trồng-trọt và đánh cá, tại sao chúng không có lãnh-hải, vùng tiếp-cận, vùng kinh-tế độc-quyền và thềm lục-địa ?
 
Trong trường-hợp Hiệp-Định 2000, hỏi ông Nguyễn Dy Niên, trên căn-bản « luật-pháp và thực-tiễn quốc-tế » nào, nhắc lại lời ông đã trả lời phỏng-vấn, mà đảo Hải Nam có đặc quyền nhiều hơn lục-địa Việt-Nam ? Tất-cả các điểm trên đường phân-định không ở vị-trí cách đều bờ biển Việt-Nam và Hải-Nam, chúng đều lấn về phía Việt-Nam (xem hình 4).
Vấn-đề đo-đạc là nhiệm-vụ của các nhân-viên trắc-địa, tuy-nhiên, ở đây chúng ta có thể đưa ra một cái nhìn sơ-lược về đường trung-tuyến trong vịnh. Trên hình 4, ta thấy, nếu chúng ta bỏ qua hiệu-lực của các đảo thì đường trung-tuyến nầy vẫn có lợi cho Việt-Nam nhiều hơn là đường phân-định theo Hiệp-Định 2000.
 
Cách đo nầy trước hết là xác-định hai đường chuẩn giới-hạn : đường thứ  1 là  đường (α), là đường xuất-phát từ điểm giao-giới trên đất liền giữa VN và Trung-Hoa thẳng góc với đường bời biển, cắt đảo Hải-Nam tại điểm a. Đường thứ 2 là đường nối mũi Oanh-Ca với đảo Cồn Cỏ, cũng là đường nối cửa Vịnh Bắc-Việt. Ta có hai đường b ờ biển đối xứng nhau, được giới-hạn bởi hai đường chuẩn trên. Mỗi bờ ta đặt ra một số điểm chuẩn nhất-định. Đương-nhiên, vì quyền-lợi của hai bên, những điểm chuẩn nầy được chọn là những điểm xa bờ nhất.
Chúng ta biết trong trường hợp vịnh Bắc-Việt, chiều ngang rộng nhất chỉ có 310Km, tức 176 hải-lý. Điều 57 của luật về biển xác-định vùng kinh-tế độc-quyền không quá 200 hải-lý. Nếu áp-dụng luật nầy thì hải-phận hai bên chồng-lấn lên nhau. Vì thế người ta mới chia hải-phận bằng cách xác-định đường trung-tuyến. Đường nầy được định-nghĩa qua điều 15 của luật biển có ghi trên.
Có nhiều phương-pháp toán-học để xác-định đường trung-tuyến nếu ta biết tọa-độ những điểm chuẩn ở hai bờ. Ở đây, để đơn-giản, ta có thể dùng compas, lấy tâm là những điểm chuẩn, vạch những vòng tròn có đường bán-kính (tỉ-lệ theo bản-đồ) 88 hải-lý (176/2 hải-lý). Những giao-điểm của những vòng tròn cho phép ta vẽ một đường trung-tuyến gần đúng. So-sánh đường trung-tuyến nầy ta thấy rằng phần biển bên VN vẫn lớn hơn so với lối phân-chia theo Hiệp-Định 2000.
Điều quan-trọng là ta không tính đến hiệu-lực các đảo Bạch-Long-Vĩ và đảo Cồn Cỏ. Nếu ta áp-dụng tinh-thần luật về biển, các đảo nầy có lãnh-hải, vùng kinh-tế độc-quyền và thềm-lục-địa, thì tâm của đảo là một điểm chuẩn, ta thấy đường trung-tuyến sẽ lấn sang bên Trung-Hoa rất nhiều.
Việc nầy cho ta kết-luận là Hiệp-Định 2000 không hề đặt căn-bản trên luật-pháp quốc-tế về biển mà nó được phân-chia theo ý muốn của Tàu.

Hình 4 :

Kết-luận : Hiệp-Định phân-định Vịnh Bắc-Bộ là một kết-ước bất-bình-đẳng. Một kết-ước nào đó được ký-kết giữa hai hay nhiều quốc-gia được gọi là bất-bình-đẳng khi một bên (quốc-gia) không được tự-chủ trong quá-trình thương-lượng và ký-kết. Các hiệp-ước ký vào thế-kỷ thứ 19 gi 919;a Trung-Hoa và các đế-quốc như Anh, Pháp, Đức, Nhật, Nga, Bồ … hay những hiệp-ước giữa Việt-Nam và Pháp đã ký dưới triều nhà Nguyễn là những hiệp-ước bất-bình-đẳng. Vào thời-điểm nầy triều-đình Trung-Hoa cũng như Việt-Nam bị uy-hiếp bằng vũ-lực. Quân Tàu thua các cường-quốc trên mọi mặt-trận, cũng như Việt-Nam thua Pháp, nên buộc phải ký nhượng những đặc-quyền kinh-tế hay cắt nhượng đất-đai cho những cường-quốc nầy để được yên-thân, riêng Việt-Nam sa vào vòng lệ-thuộc. Các hiệp-ước đó ta gọi là những hiệp-ước bất-bình-đẳng. Trung-Hoa và Việt-Nam phải ký-kết mà không có sự chọn lựa nào khác. Theo Công-Ước Vienne 1969 về hiệu-lực của các hiệp-ước, một quốc-gia có quyền hủy-bỏ tất-cả các hiệp-ước bất-bình-đẳng, ngoại trừ những hiệp-ước liên-quan đến việc phân-chia lãnh-thổ.
Hiệp-định phân-định vịnh Bắc-Bộ là một hiệp-định bất-bình-đẳng vì đây là sản-phẩm của sự thương-lượng giữa hai đảng cộng-sản : CSVN và đảng CS Trung-Hoa. Không một người dân Việt-Nam nào biết đến nội-dung và diễn-tiến việc ký-kết nầy.
Chúng ta nhận thấy, từ việc hoãn-ký thương-ước với Hoa-Kỳ, để cho Trung-Hoa ký trước, vào cuối thập-niên 90, cho đến những vụ nhượng đất qua Hiệp-Định 1999 phân-định biên-giới, ngày nay nhượng biển qua Hiệp-Định 2000, chứng-tỏ thái-độ lệ-thuộc của đảng CSVN vào đảng CS Trung-Hoa. Trong hơn 400 đại-biểu bỏ phiếu thông-qua Hiệp-Định 2000 vào tháng 6 năm 2004, dường như chỉ có 1 phiếu chống. Tạm gọi 1 phiếu đó là nhứt điểm lương-t âm. Sắp tới vấn đề Hoàng-Sa, Trường-Sa và hải-phận biển Đông cũng sẽ được phân định. Hoàng-Sa thì đã như xong, những phản-ứng của đảng CSVN về việc nầy chỉ để lấy lệ, nhằm trấn-an dư-luận, hơn là nhằm mục-tiêu lấy lại. Theo François Joyaux trong cuốn « La Tentaton Impériale » thì đã có tới 10.000 ( ?) dân Tàu được cho định-cư tại các đảo Hoàng-Sa. Một số tài-liệu khác thì tại Hoàng-Sa, Trung-Cộng  đã cho xây-dựng một phi-trường có thể tiếp-nhận phi-cơ chiến-đấu và vì vùng biển chung-quanh Hoàng-Sa có độ sâu đặc-biệt, có thể nay mai Trung-Cộng sẽ cho xây căn-cứ tiềm-thủy-đĩnh. Hoàng-Sa đã biến thành một bàn đạp vững-chắc để Trung-Cộng tiến về vùng biển phía Nam. Hoàng-Sa cũng đã trở thành một pháo-đài vừa phòng-ngự vừa tiến-công vững-chắc, không những vừa có khả-năng  ngăn-chặn mọi bước tiến của bất-kỳ đại-cường nào, mà còn có dư tiềm-lực để đánh-tan mọi lực-lượng quân-sự nào muốn chen chân vào đây. Tại quần-đảo Trường-Sa thì Việt-Nam đã mất ¾ khu-vực. Trung-Cộng bắt đầu kiểm-soát được khu-vực biển nầy nhờ ở sự ngoan-ngoãn và thần-phục của những nhà lãnh-đạo CSVN. Nhưng hành-động nhu-nhược và bất-tài của đảng CSVN đã gây thiệt-hại nặng-nề cho đất nước Việt-Nam và thái-độ thần-phục nầy đe-dọa sự tồn-vong của dân-tộc Việt-Nam.
Đối-diện với một nước Tàu đã xác-định được vị-trí « đại-cường » trên thế-giới hôm nay. Nhìn lại đường-lối chính-trị bất nhất của Trung-Hoa từ hơn nửa thế-kỷ qua, từ tình « đồng-chí anh em » khắn-khít với Liên-Xô, sau trở thành đối-thủ không nhân-nhượng với nước nầy, cuối cùng trở nên hòa-hoản với Nga sau khi Liên-Xô sụp-đổ. Từ thế đối đầu mất còn với Hoa-Kỳ và Nhật-Bản trên hai thập-niên, cuối cùng Trung-Hoa< SPAN style="mso-spacerun: yes">  nhờ tiền bạc cũng như khoa-học kỷ-thuật của hai nước nầy để phát-triển. Từ tư thế đàn anh của thế-giới thứ 3, Trung-Hoa thử  giúp-đỡ các nước trong khối nầy nhưng họ không có khả-năng nên không giúp được gì, tuy-nhiên, khi họ có khả-năng thì họ lại quay lưng không giúp. Nhìn lại văn-hóa Trung-Hoa để kiểm-nhận ra rằng dân-tộc nầy không có thói quen tôn-trọng những hiệp-ước đã ký-kết. Theo nhận xét của một học-giả Tây-Phương, những kết-ước đối với Trung-Hoa chỉ có giá-trị tr ong một lúc nhất-định nào đó,  trong một hoàn-cảnh kinh-tế, chính-trị, quân-sự… nào đó. Khi hoàn-cảnh thay-đổi thì kết-ước sẽ không được tôn-trọng. Ta có thể kiểm-chứng việc nầy qua những truyện Tàu, hay lịch-sử giao-tiếp giữa Việt-Nam và Trung-Hoa. Tưởng Giới Thạch có phát-biểu một câu đại-ý « không-gian của dân Hán được mở ra tùy theo sự cần-thiết để sinh-tồn của giống dân nầy và biên-cương của nước Tàu được xác-định bằng những mốc văn-hóa Trung-Hoa ». Điều nầy có nghĩa vùng đất hay biển nào mà người Tàu thấy cần-thiết, nếu có khả-năng, thì họ sẽ chiếm vùng đất hay biển đó và nơi nào ảnh-hưởng nền văn-minh Trung-Hoa thì nơi ấy thuộc Tàu. Ta có thể thấy hiệu-quả việc nầy qua trường-hợp Tây-Tạng, Tân-Cương… vùng Biển Đông, Hoàng-Sa, Trường-Sa v.v…
Đường-lối chính-trị « quanh-co » của Trung-Hoa và tham-vọng bành-trướng của nước nầy hơn bao giờ hết đe-dọa toàn vùng Đông-Nam-Á, nhưng nặng-nề nhất là Việt-Nam vì lý do địa-lý chiến-lược.
Nhìn lại Việt-Nam, tập-đoàn lãnh-đạo bất-tài trong công-việc kinh-bang tế-thế, bất-xứng vì không giữ-gìn được toàn-vẹn đất nước, cá-nhân họ đều là những người bất-nghĩa, bất-nhân và tư-cách hèn-hạ.
Vì thế, nguy-cơ mất nước Việt-Nam hiện nay chỉ có 2 : sự tồn-tại của đảng CSVN và sự phát-triển mạnh-mẽ về mọi phương-diện của Trung-Cộng.

Trương Nhân Tuấn

[i] Charles Fourniau, Agrégé d’histoire, Docteur d’Etat en Histore. La Frontière sino-vietnamienne et le face à face franco-chinois à l’époque de la conquête du Tonkin, Biên-giới Việt-Trung và sự đối-đầu của hai nước Pháp-Trung vào thời-kỳ chinh-phục Bắc-Kỳ, trang 85 đến trang 103, trong quyển Les Frontière du Vietnam, nxb Harmattan, Paris 1989. Trang 92
[ii] François Joyaux, Géopolitique de l’Extrême Orient.
[iii] Công-trình nầy bắt đầu từ tháng 4 năm 1885, hồ-sơ CAOM, GGI, INDO, 65355.
[iv] Những địa-phận nầy là : Vùng mũi Pak-lung (Bạch-Long) ở phía bắc Móng-Cái, tiếp-giáp với tỉnh Quảng-Đông; vùng được gọi là “section 2”, tức là tổng Tụ-Long và vùng gọi là “section 5”, tức toàn vùng hữu-ngạn sông Hồng. Hai vùng sau tiếp-giáp với tỉnh Vân-Nam. Công-ước 26-6-1887 quyết-định nhượng vùng mũi Bạch-Long và toàn-bộ tổng Tụ-Long (hai vùng nầy đều thuộc Việt-Nam) cho Tàu. Một số xã thuộc tổng Phương-Độ, gần Tụ-Long và 9 xã rưỡi thuộc tổng Bát-Tràng (thuộc tỉnh Quảng-Ninh) thì bị nhượng sau nầy do đại-tá Pennequin (phụ-trách phân-giới vùng Vân-Nam) và đại-tá Gallieni (phụ-trách phân-giới vùng Lưỡng-Quảng).
[v] Xem www.ifrance.com/truongnhantuan
 
[vi] CAOM, GGI, INDO, 65355.
[vii] La Frontière sino-vietnamienne et le face à face franco-chinois à l’époque de la conquête du Tonkin, Biên-giới Việt-Trung và sự đối-đầu của hai nước Pháp-Trung vào thời-kỳ chinh-phục Bắc-Kỳ, trang 85 đến trang 103, trong quyển Les Frontière du Vietnam, nxb Harmattan, Paris 1989. Trang 92.
[viii] “Đường Biên-Giới Trên Biển của Việt-Nam”, La Frontière maritime du Vietnam, Pierre-Bernard Lafont, từ trang 235 đến trang 243, trong quyển Les Frontières du Vietnam, do chính ông làm chủ-biên, nxb Harmattan, Paris 1989. Trang 236-237.
[ix] Xem biên-bản “Proces-verbal de délimitation N° 1: De Tchouk-san à Chima” ở trang nhà ghi trên.
[x] trích từ La Souveraineté sur les Archipels Paracels et Spratleys, nxb Harmattan 1996, Monique Chemillier-Gendreau.
[xi] Đọc Lettre du Commandant Chiniac de Labastide, Président de la Commission d’abornement des frontières sino-annamites, à Monsieur le Gouverneur Général de l’Indochine. Au sujet des travaux de l’abornement. đọc thêm Lettre du Commandant Chiniac de Labastide, Président de la Commission d’abornement des frontières sino-annamites, à Monsieur le Gouverneur Général de l’Indochine. Objet: Inconvénients et dangers de la frontière admise entre Kalong et Bac-C uong-Ai par la Commission française de délimitation.  Đăng trong www.ifrance.com/truongnhantuan
[xii] M. Chemillier-Gendreau, Giáo-Sư các ngành Khoa-Học Chính-Trị và Công-Pháp tại trường Đại-Học Paris VII, tác-giả quyển La Souveraineté sur les Archipels Paracels et Spratleys, nxb Harmattan 1996.
[xiii]  Một trường-hợp tương-tự: Án-lệ 14 tháng 2 năm 1985 giữa Cộng-Hòa Guinée và Guinée-Bissau. Công-ước 12-5-1886 Pháp-Bồ bị đặt vấn-đề. Công-Ước nầy có vẽ một đường vòng trên  biển để phân-biệt những đảo thuộc P áp với những đảo thuộc Bồ-Đào-Nha. Nước Cộng-Hòa Guinée cho rằng đường nầy có giá-trị như là một đuờng biên-giới trên biển. Tòa-án không chấp-nhận vì công-ước 1886 chỉ quan-hệ đến biên-giới trên đất liền.
[xiv] Paul-Marie Neis sinh ngày  28 tháng 2 n ăm 1852, tốt-nghiệp trường Y-S ĩ Hải-Quân Brest, đ ến Tonkin n ăm 1879.